Việc thưởng thức một tác phẩm Bonsai cũng giống như thưởng thức một bài thơ cho nên muốn nắm bắt được cái hồn của cây cảnh, người chơi trước hết phải từng trải hiểu biết và đủ bản lĩnh,tay nghề mới cảm nhận được cái hay, cái đẹp của một nghệ thuật. đa số người chơi đều cho rằng Bonsai trước hết là vẻ đẹp về ngoại hình: bao gồm 5 yếu tố cơ bản là bộ gốc, rễ, thân, cành, lá.
Nhưng xét cho cùng đây chỉ là diện mạo bên ngoài chưa thể sánh với cái đẹp tìềm ẩn bên trong đó là chiều sâu triết lý, và tâm hồn mà nghệ nhân muốn gửi gắm trong đó.
Trước đây nhiều người thường hay kén chọn những loài cây quý hiếm có chỉ số sống lâu như tùng, bách, sanh, si, đa, kim quít…để làmcảnh. Nhưng gần đây giới trẻ phóng khoáng hơn, ít quan tâm đến chủng loại mà họ cho có giá trị thực sự của một tác phẩm Bonsai là ý nghĩa, tâm hồn, tài năng và sức sáng tạo của nghệ sỹ .
Trong thiên nhiên cây nào cũng đẹp, cũng đáng yêu nhưng dù sao đó cũng là cái đẹp tự nhiên, nếu không có sự nâng niu , chắt lọc từ những bàn tay tài hoa lịch lãm của con người thì cái đẹp đó cũng chỉ là tương đối chứ chưa gọi là hoàn chỉnh. Tuy nhiên trong quá trình đục đẽo, cắt khoét, uốn sửa mà chúng ta can thiệp một cách thô bạo có thể làm cho cây biến dạng thái quá, kiểu quạ thành “công”, mèo thành “chồn” thì không thể coii là nghệ thuật. Người xưa thường nói “ ngừời đi nhanh trên cát không để lại dấu vết gì” Người chơi Bonsai cũng như thế, không để lại dấu ấn thô thiển của bàn tay mình trên vết cắt, đục khoét, hoặc tạo ra những đường thô thiển cho cây bị dị dạng, gò bó, cành nhánh trở nên rời rạc, mất hết vẻ thanh thoát, tự nhiên.
Cái đẹp thì muôn hình muôn vẻ nhưng con đường tìm tớii cái đẹp thật lắm gian nan. Có cây mới nhìn đã thấy đẹp nhưng cũng có cây mất nhiều thời gian mới khám phá cái sâu lắng vốn dĩ tiềm ẩn từ bên trong. Một tác phẩm Bonsai được gọi là tương đối hoàn thiện là một cây già nua cổ kính, phảng phất những nét hoang sơ dịu dàng gợi lên được sự rung động mỹ cảm. Cụ thể các vết cắt phải liền sẹo cành nhánh hài hoà với tổng thể của cây, trong đó dáng thế cây là phần quyết định .
Tiếp đến đó là bộ rễ phải phơi bày trên mặt chậu với đầy vẻ sung mãn và kiêu hãnh. một bộ rễ lý tưởng bao giờ cũng nổi trên mặt giá thể gợi lên sự vững chãi và bền bỉ cùng với đất trời. Cây càng già rễ càng trồi lên, tượng trưng cho sự chiến thắng trong cuộc đấu sinh tồn. Vỏ cây có thể lồi lõm, sần sùi nhưng không mang dấu vết chắp nối thô kệch. Vòm cây phải thoáng không được che khuất thân cây, nhất là lá phải nhỏ phù hợp, tỷ lệ với kích thước của cây và bộ lá luôn xanh tươi nom mơn mởn biểu hiện về sức sống và vẻ đẹp của cây Bonsai.
Trong nghệ thuật Bonsai hoa và trái chỉ là yếu tố phụ vì theo quan điểm của người Á Đông đời hoa trái quá ngắn ngủi so với sự trường tồn vĩnh cửu của cây Bonsai, nhưng cây Bonsai có hoa trái vẫn luôn tạo ấn tượng và sức thuyết phục đối với người thưởng ngoạn. Bonsai là những cổ thụ được tiểu hình hoá chiều cao được ưa thích khoảng từ 10cm đến trên dưói một mét, đặt trong chiếc chậu cạn cân đối hài hoà. Tỉ lệ cân xứng với đường kính gốc và chiều cao của cây thường là từ 1/5 dến 1/7. Chúng ta thường chia Bonsai làm nhiều loại như Bonsai mini,Bonsai trung bình, Bonsai sân vườn nhưng Người Nhật lại coi Bonsai như là một nghệ thuật sống nên họ thích chia ra làm nhiều nhóm như Bonsai lá xanh, Bonsai rụng lá, Bonsai hoa, Bonsai trái. Giá trị của chậu Bonsai phụ thuộc vào tuổi tác và công lao chăm sóc, từ một cây phôi người chơi phải chăm sóc từ 5 đến 10 năm và phải dồn vào đó cả tâm huyyết của mình mới có thể tạo ra một sản phẩm vừa ý. Đặc điểm của nghệ thuật Bonsai là tự do phóng khoáng là sự tái tạo tự nhiên không chấp nhận sao chép và mô phỏng một cách thụ động tuỳ tiện. Phải biết lược bỏ các chi tiết rườm rà, chỉ giữ lại những yếu tố cần thiết, nguyên tắc chung là phải biết tôn trọng các qui luật của tự nhiên. Cây cảnh thu nhỏ tượng trưng cho cây già lâu năm đứng trơ trụi một mình giữa đất trời bao la, dáng dấp và phong thái cao quí như một tiên ông đạo cốt. Đó chính là sự quân bình thiên niên trong vũ trụ nói lên sự khôn ngoan minh triết của con người.
Như vậy Bonsai là một nghệ thuật _nghệ thuật sống và nó là kết quả của một quá trình lao động. Từ những cây hoang dã nếu được những bàn tay tài hoa của con người tác động vào, cộng thêm thời gian chăm sóc từ một gốc cây bình thường chúng ta sẽ có một tác phẩm cây Bonsai đặc sắc, quý giá
Người chơi Bonsai trước hết phải kiên trì nhẫn nại, phải khôn ngoan và am hiểu đời sống của từng chủng loại, đặt biệt là có lòng thương yêu cây cỏ coi đời sống của cây cỏ như một phần xương thịt của mình. Có như vậy mới thật sự tìm được sự yên tĩnh của tâm hồn trong mối quan hệ ứng xử của con người với thiên nhiên như nhà văn Sơn , đã viết : Cây cảnh đóng vai trò như một viện ngọc, cái đỉnh đồng. Nó làm thoả mãn khát vọng đựợc hoà mình vào vạn vật nhưng không đượm màu sắc huyền bí nó chỉ thơ mộng như một bài thơ siêu thoát hiền lành.
Nguon: bonsaiviet
