Sự quan trọng của Compost
Nếu bạn tạo chất trồng từ rác, bạn không phải mất công đổ rác. Bạn lại có chất trồng tuyệt vời, không có mùi khó chịu, tơi xốp, nhiều dinh dưỡng cho cây trồng và là chất cải thiện đất tốt nhất!
Những chất từ sinh vật thải ra đầy chất mùn, là quan trọng nhất giữ cho đất màu mỡ. Nó cũng chứa tất cả các loại men xúc tác (enzyme) và chất bổ (vitamin) cần cho vi sinh của đất phát triển mạnh và nhờ những vi sinh này mà đất cũng được phát triển màu mỡ. Không có gì khó khăn để tạo ra chất trồng compost. Chúng chỉ là chất hữu cơ mục nát! Hãy thu gom các chất liệu cần thiết vào một khu vực, tự hỗn hợp này sẽ phân hủy để tạo ra compost.
Tạo chất trồng
Compost có thể được làm từ bất cứ thứ gì, bao gồm:
-Cỏ cắt xén: Là thành phần chính của hầu hết đống Compost, nhưng hãy trộn chúng vào các thứ khác, khô hơn vì chúng rất ẩm ướt, rất nóng nếu dùng một mình nó.
-Lá rụng: Lá tốt nhất để trọn với các thứ khác, tốt nhất là với cỏ bởi vì nếu chỉ lá rụng không thôi thì dễ mất thời gian mục nát, mau chậm khác nhau thôi!
-Cây già, úa: Những cây trong vườn đã tàn tạ, qua mùa hoa, quả như cây cà chua, ớt, cây hoa ngắn ngày.... đều dùng được và cũng tốt như các phần thừa cắt ra từ rau quả ở chợ.
-Cỏ dại: Theo lý thuyết thì những đống compost đủ nóng để giết chết các loại củ nóng để giết chết các loại củ cỏ, thường thì hầu hết các loại cỏ bị mục nát trong nhiệt và hơi ẩm của đống compost, nhưng vài hạt còn sót sẽ nảy mầm và sẽ được nhổ ra dễ dàng.
-Cành nhánh cắt tỉa từ cây trong vườn: Đều sử dụng cho đống compost nếu bạn bằm, cắt nhỏ. Nhưng không dùng những phần có gai nhiều, chúng sẽ chích vào tay, chân bạn khi bạn vào để trải đống compost.
-Rơm: Rất thông dụng nhưng ngày nay cũng khó kiếm nhất là ở thành phố. Dĩ nhiên các vùng Sa Đéc- Cái Mơn đã dùng rơm rạ làm chất trồng chính trong các giỏ hoa, nhất là dịp Tết.
-Rác bếp: phần thừa cắt ra từ rau quả ở nhà bếp, bã trà, bã cafê và những thứ tương tự.... đều dùng được! nhưng hãy coi chừng dùng quá nhiều vỏ quả cam, quýt hay quả ớt. Vị hăng cay của các loại quả này có thể sẽ làm xáo trộn các côn trùng, vi sinh vật, cho dù chỉ tạm thời. Những mẫu thịt cũng được phân huỷ, nhưng tốt hơn nên cho chó mèo ăn rồi dùng phân của nó cho đống compost. Nếu cho trực tiếp vào đống compost thì phải chôn vùi cho kỹ không thì ruồi sẽ bu đến. Xương thì giàu chất Photpho, ngay cả khi nó chậm phân huỷ thì vẫn hợp vệ sinh khi compost sẵn sàng để trồng, tốt nhất nền đập, chặt vụn ra nếu có thể! Chim chuột mà mèo nhà bạn đã cắn và đem nộp cho bạn, cũng có thể vùi trong đống compost, nhưng những con vật lớn hơn thì chôn phủ chúng đến nơi đến chốn.
-Phân động vật: rất tốt, nó bổ sung tất cả nitrogen và enzime giúp cho vật chất mau phân huỷ và làm giàu vô hạn sản phẩm cuối cùng. Bất cứ loại phân động vật nào cũng dùng được cả. Thường kinh nghiệm trồng trọt cho biết phân động vật thì quá “nóng”, nhưng nếu nó không phải là thành phần chủ yếu trong đống compost thì không có vấn đề gì, nhất là khi nó không quá 25% hỗn hợp.
-Mùn cưa: mặc dù mùn cưa sẽ kết lại như xi măng nếu dùng nó một mình, nếu được trộn nó với các thứ khác cho tơi xốp thì tốt nhất, nhất là khởi đầu với phân gà, vịt, chim...
Bông gòn, vải, giẻ rách... có thể được dùng cho đống compoost với điều kiện là chúng hoàn toàn bằng sợi thiên nhiên, vì sợi Polyester không phân huỷ được!
-Tro: tro từ thanh gỗ ở bếp lò của bạn là thứ thêm vào thông thường nhưng không phải là tro than đá!
Nói chung tất cả chất hữu cơ đều dùng được.
Những chất liệu không dùng để tạo compost:
-Thủy tinh, kim loại, nhựa dẻo: sẽ không mục nát nhưng người ta thường có thói quen bỏ vào thùng rác. Vì vậy hãy nhặt ra những thứ ấy, ngay cả thuốc lá có lớp giấy nhôm, hay đoạn dây điện...
-Cao su: dù có nguồn gốc hữu cơ nên cũng phân rã nhưng mất thời gian nhiều năm. Vì vậy nên tránh dùng
-Dầu: những thứ chiên rán... hay đã được nhúng trong dầu thì không nên dùng, dầu thường đặc lại như sơn và không phân huỷ.
-Cây bị bệnh: dù đống compost đủ nóng để giết chết các sinh vật gây bệnh, nhưng an toàn hơn nên đốt chúng đi để lấy tro, không nên bỏ trực tiếp vào đống compost.
-Giấy: được làm từ thực vật nên phân hủy được, nhưng nên xé nhỏ và cho thêm các chất giàu đạm như phân gà, vịt, chim.
Giữ cân bằng trong đống compost
Giữ cân bằng trong đống compost rất quan trọng: quá nhiều thứ bị ướt, sẽ trở nên một mớ hỗn độn ẩm ướt, nó sẽ thổi rữa hơn là phân huỷ. Quá nhiều thứ khô thì quá trình phân hủy sẽ lâu dài, mất thời gian. Vì vậy nên trộn tất cả mọi thứ từ vườn và từ nhà, càng nhiều loại càng tốt. Những thứ đó nguồn gốc từ rau quả thì đủ mịn để dễ phân huỷ và đủ thô để không khí vào. Và phải chắc chắn là vi khuẩn không khí không làm xáo trộn quá trình gây hôi thối.
Hoạt hoá đống compost
Bạn có thể mua những sản phẩm có chứa vi khuẩn và enzyme, thích hợp để cho vào đống compost. Nhưng điều này không cần thiết lắm vì đất và không khí ở bất cứ khu vườn nào cũng đầy vi khuẩn. Tuy nhiên, trong những giai đoạn sớm nhất của sự phân huỷ, vi khuẩn hoạt động sẽ tiêu thụ nhiều đạm vì vậy cần cho thêm những thứ giàu protein.
Đơn giản hơn, bạn hãy cho thêm một vài thùng compost đã phân huỷ vào hỗn hợp mới ủ như nguyên tắc làm yaour (sữa chua). Nhưng hiệu quả hơn vẫn là các chất từ động vật như phân mới của gà, vịt, chim, xương và máu của chúng sẽ giúp vi khuẩn hoạt động hiệu quả hơn./.
Mai Lan Thanh - TungLam Garden
(St & dịch)
