Nguyên tắc làm compost:
Không khí, hơi nước và nitrogen, tất cả đều cần thiết để vi khuẩn và nấm phân huỷ và các chất liệu thô một cách hữu hiệu. Vì vậy nên để không khí lưu thông qua đáy và qua hông của đống vật liệu làm compost. Nên tưới nước bằng vòi hay bằng bình xịt khi có dấu hiệu khô. Có thể giữ ẩm cho đống này bằng cách phủ lên lớp vải cũ, thảm cũ hoặc tấm nilon... Nó phải được bảo vệ để tránh khô vì gió và nắng. Đống này sẽ hoạt động chuyển hoá tốt nhất nếu đặt ở nơi được che và có bóng râm nhưng không nên đặt dưới bóng cây hay nơi có cây. Rễ cây sẽ chui vào đống compost.
Thùng làm compost:
Có thể làm phân huỷ rác rưởi một cách đơn giản là gom thành một đống ở góc vườn nhưng như vậy thì có thể dơ bẩn và chất liệu bề ngoài sẽ bị khô đi, không phân hủy được. Sự phân hủy sẽ nhanh hơn nếu đựng chúng trong một cái thùng tự chế tạo. Thùng này phải để không khí ra vào và duy trì được hơi ẩm. Để có kết quả tốt thì những thùng này không nên cao hơn 1,5m và nên có chiều dài hơn là chiều rộng.
Có nhiều cách làm thùng compost, đơn giản nhất là làm một cái thùng bằng lưới kim loại, vuông hay chữ nhật, được chống đỡ bằng 4 trụ cột chắc chắn; mặt trước có thể đóng mở được để ra- vào lấy compost khi đã phân huỷ. Dựng một cái sàn giả trong thùng rộng thì tốt hơn, dễ nhất là kê những tấm ván trên những viên gạch, có kẽ hở để không khí thâm nhập. Hãy lót báo bên trong lồng để tránh chất liệu khô quá mức. Phủ vải hay tấm nylon lên trên để giữ ẩm.
Một cách khác, chắc chắn hơn là dùng những trụ sắt thép chữ L và bờ vách là những tấm ván có kẽ hở để có một lượng không khí cố định; kết cấu bên trong thì làm giống như ở lồng kim loại.
Những cấu trúc bằng gạch hay bê tông thì phải có những chỗ không trát xi măng để không khí vào, trang bị bờ vách bằng những tấm ván có thể tháo ra dễ dàng.
Cần làm một lúc 2-3 thùng compost thì hữu ích hơn: khi một thùng đã đầy và bắt đầu cho phân huỷ thì một thùng khác đã phân huỷ và đang sử dụng. Như vậy ta có một quy trì sản xuất compost liên tục.
Có thể kiếm được nhiều thùng để làm compost cho vườn nhà, nhưng hãy kiểm tra thùng có chắc chắn không và có sức chứa cho nhu cầu compost của vườn bạn không và xác định mất bao lâu thời gian để phân huỷ.
Chất liệu có thể làm compost:
Một trong những bí quyết của việc phân huỷ nhanh là không để những lượng lớn một chất liệu riêng biệt trong đống...
Tất cả các chất liệu sau đây đều có thể được phân huỷ nếu được trộn đều đến nơi đến chốn với nhau: cỏ hằng niên, cỏ cắt ở vườn (không phải cỏ bị xử lý qua thuốc diệt cỏ có hormon), vỏ đậu, vỏ khoai sắn, lá trà, vỏ trứng nghiền nát, phân và nước tiểu động vật, sách báo xé nhỏ (không dùng sách báo bọc PE), vỏ đậu, lá, thân rau cải, lá cây bụi...không dùng chất liệu hay bất cứ cây gỗ già, đã qua xử lý thuốc diệt cỏ hay đang mắc bệnh, bị sâu rầy.
Chất đống:
Trên lớp sàn, đổ một lớp chất làm compost dày cỡ 15-25cm và nén nhẹ xuống . Rải thêm lên trên chất sulphat amonium, calci amonium nitrat hay uree, tất cả các thứ này là phần đạm nitrogen, tỷ lệ lớp này là 15g/m2. Rồi đổ lên một lớp chất làm compost khác.
Calcium amonium nitrat được dùng như một chất kích hoạt. Không bao giờ cùng một lúc thêm vôi và phân. Không bao giời được trồn lẫn những chất hoá học này.
Một cách xen kẽ khác là dùng một biệt dược kích hoạt compost hay phân động vật thêm vào giữa những lớp cỏ, nhưng không để phân động vật tiếp xúc trực tiếp với phân vô cơ – hoá học hay vôi vì như vậy nitrogen - hữu ích - sẽ bị mất đi. Giữ một lớp phủ lên đống và tưới nước khi quá khô. Khi thùng chứa đã đầy có thể rải một lớp đất mỏng lên trên cùng thay vì phải phủ vải bao bì hay lớp nylon Polyetylen.
Dùng compost
Trong một thùng chứa chất liệu làm compost cân đối thì không cần phải xới xáo. Tất cả chất liệu hầu như sẽ được phân huỷ đầy đủ. Hãy kiểm tra đống compost theo định kỳ. Nếu được hãy xúc compost có thể dùng được ra từ đáy. Compost tốt sẽ có màu nâu và dễ vỡ vụn, cho dù vài chất liệu vẫn còn nguyên dạng để có thể nhận ra. Bỏ chất liệu chưa kịp phân hủy này vào thùng sau như là chất nền của đống mới.
Chỉ dùng compost đã phân huỷ kỹ như là một lớp phủ vì chất liệu chưa phân huỷ cục bộ có thể chứa hạt cỏ bên trong, sẽ sớm nảy mầm và phán tán vào môi trường mới. Một cách sử dụng khác là cho compost vào trong đất lúc cày xới.
Mai Lan Thanh - TungLam Garden
(St & dịch)
