Tưởng như là một việc rất bình thường gần như mọi người có thể làm được, vậy mà cho đến hôm nay đối với tôi, việc tưới nước cho cây trồng vẫn là công việc khá phức tạp và đầy lý thú. Bởi vì để tưới đúng, tưới đủ và tưới thật hiệu quả thì công việc này đỏi hỏi ta phải hiểu và học rất nhiều.

- Đầu tiên ta xét về mặt chất lượng nước mà trong đó tính acid và bazơ là những yếu tố ảnh hưởng rất lớn đến cây trồng. Người ta quy định pH là nồng độ acid và bazơ có trong một dung dịch, tỷ lệ 2 chất này được tính từ 0 đến 14. Trong đó 0 là mức mà dung dịch hoàn toàn mang tính acid (chua) và 14 là mức dung dịch hoàn toàn mang tính bazơ (đắng), pH=7 là mức dung dịch mang tính trung hòa (acid = bazơ ). Hầu hết các loại cây trồng thích hợp với độ pH trong nước tưới, trong môi trường nuôi trồng ta sẽ có cách để điều chỉnh cho thích hợp, giúp cây trồng có  thể hấp thu các chất dinh dưỡng có trong nước, môi trường một cách hiệu quả nhất.

Ví dụ nước thủy cục (nước máy) thường có độ pH từ 7-8, nên ta dùng các loại phân bón mang tính acid (phân chuồng hữu cơ) để bón thì sẽ giảm được độ pH cho thích hợp, hoặc ta có thể dùng acid phôtphoric loãng để pha vào nước cũng làm giảm được độ pH. Còn trường hợp với nước giếng đóng thì thường có độ pH từ 4.5-5.5 (hơi chua) không có lợi cho cây trồng thì ta phải thêm vôi tôi hoặc phốt phát kali loãng để tăng độ pH lên.

Và muốn đo độ pH trong dung dịch ta có thể dùng chất chỉ thị màu, giấy thử (giấy quỳ) hoặc dụng cụ điện tử cầm tay rất tiện lợi. Những thứ này ta có thể dễ dàng mua ở các cửa hàng hóa chất, dụng cụ y khoa.

Đó là ta mới xét độ pH trong nước, ngoài ra mức độ ô nhiễm các loại tạp chất khác như vi khuẩn, mầm bệnh, kim loại nặng (như sắc, nhôm), nhiễm mặn (độ EC) hay những thứ không xác định hết được. Vì vậy khi ta chọn vùng đất canh tác, loại nước sử dụng (sông, suối, ao, giếng, nước máy … ) thích hợp cho những loại cây trồng là ta đã có ¼ thành công và hiệu quả. 

- Kế đến ta xét đến cách tưới nước cho cây trồng với nhiều phương pháp tưới khác nhau tùy theo chủng loại, thời kỳ, sinh trưởng của cây, địa hình, địa chất nơi trồng cây. Các phương pháp tưới hiện nay gồm có: tưới phun sương, tưới mưa rơi, tưới tràn, tưới nhỏ giọt, tưới ngầm … và các phương pháp này có thể thực hiện thủ công hoặc tự động hóa.

- Tưới phun sương là phương pháp tưới vói các hạt nước thật mịn, tạo ẩm độ và giảm nhiệt độ môi trường rất tốt, rất thích hợp trong các vườn ươm giống cây, các vườn sản xuất cây con, các nhà kiếng trồng hoa cần chống lại hiệu ứng nhà kiếng. Để tưới phun sương ta phải có các dụng cụ chuyên dùng như đầu phun.

- Tưới mưa rơi là phương pháp tưới thông dụng nhất, có thể tưới bằng thùng tưới tay có gắn bông sen hoặc tưới bằng ống nhựa, hoắc các loại đầu phun quay nước tự động. Phương pháp này giúp cung cấp đầy đủ nước cho cây trồng từ trên xuống dưới nhưng đòi hỏi kỹ thuật tưới thích hợp cho từng trường hợp các loại cây trồng khác nhau.

- Tưới tràn là tưới ngập lớp đất mặt của cây trồng sau đó nước sẽ thấm dần xuống dưới đất. Ví dụ cây trong chậu ta dùng thùng, vòi nước tưới vào gốc cây cho ngập tràn để nước thấm dần xuống, hoặc ở các vườn cây có xẻ mương rãnh thì tưới tràn được áp dụng rất hiệu quả nhờ vào các mương rãnh.

- Tưới nhỏ giọt hay tưới ngầm là các phương pháp tưới công nghiệp, tiết kiệm nước một cách hiệu quả và được áp dụng kỹ thuật tự động. Phương pháp này ít hao nước, điểu chỉnh lượng nước và phân bón trong nước dễ dàng. Đối với cây trồng chậu số ít ta có thể dùng các chai nhựa có đục lỗ nhỏ để tưới nhỏ giọt rất hiệu quả, làm cho chậu cây thấm nước rất đều và ít hao nước. Ngoài ra tưới nhỏ  giọt cũng làm cho mặt đất nơi trồng cây không bị rửa trôi.

- Cuối cùng ta nói đến lượng nước tưới và thời điểm tưới cây

Hai yếu tố này cũng đòi hỏi chúng ta phải nắm để tưới làm sao cho cây đủ nước, không thừa không thiếu, kết hợp với thời điểm tưới cây vào lúc nào,  theo chu kỳ nào là hợp lý và hiệu quả nhất.

Lượng nước tưới được gọi là đủ khi vùng đất nơi trồng cây nhận đủ nước từ trên xuống dưới với chiều sâu mặt đất thấm nước tùy chủng loại cây (nếu cây trồng đất). Còn đối với cây trong chậu thì phải xuống tới đáy chậu và thoát một phần ra ngoài.

Lượng nước tưới liên quan tới thời điểm tưới vì tùy mỗi loại đất và chủng loại cây mà ta có chu kỳ tưới thích hợp, có thể mỗi ngày, hoặc cách nhiều ngày hay một ngày nhiều lần. Ví dụ cây vườn ươm thì việc tưới sương một ngày được thực hiện nhiều lần để đảm bảo môi trường vườn ươm đủ ẩm trong thời gian đầu, trước khi cây ra rễ. Còn đối với cây trong chậu thì ta hay tưới mỗi ngày vì thường sau 24 giờ cây trong chậu bắt đầu khô 1/3 chậu (cũng tùy theo chất liệu trồng cây có nhiều đất hay nhiều tro trấu … ).

Thời điểm tưới cây thích hợp là vào lúc sáng sớm hoặc chiều tối, việc tưới buổi trưa cũng thật cần thiết nếu lượng nước tưới buổi sáng vẫn không đủ giúp cây chống lại khô hạn, nhiệt độ cao của môi trường. Thật sai lầm khi nghĩ rằng tưới cây buổi trưa sẽ làm chết cây, phỏng!, thật ra khi tưới buổi trưa sẽ không lợi về hiệu quả vì khả năng hấp thụ nước của cây ở giai đoạn này không bằng vào lúc sáng sớm hoặc chiều tối . Nhưng tưới trưa là biện pháp hữu hiệu giúp cải thiện nhiệt độ môi trường cao lúc trưa nắng, giúp cây chịu được tốt qua lúc trời nóng. Nhưng tốt nhất là ta nên tưới cây vào buổi sáng để cho cây đủ nước, đủ sức chịu đựng cả ngày trong quá trình tăng trưởng cảu cây và cũng là lúc mà cây hấp thu nước hiệu quả nhất.

Vơí tất cả các yếu tố kể trên, ta mới thấy được sự khó khăn trong việc tưới nước cho cây thế nào để tưới đúng và hiệu quả nhất. Đúng như lời cha ông ta bao đời đã đúc kết trong việc trồng cây: “Nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống”.

( Theo Trương Duy Lam - Vườn Hoa Kiểng Út Tài) )