Có lần tôi được xem đồ án phủ xanh tầng cao đô thị bằng dây leo xanh của một bạn sinh viên kiến trúc đã làm tôi khá thích thú. Một việc khá đơn giản để làm nhẹ đi các khối bê tông, các mảng tường rào, các mái che cửa sổ và nhiều công trình kiến trúc khác. Nhưng để thực hiện được điều đó, những hiểu biết cơ bản về các loại dây leo, môi trường sống, đặc tính sinh trưởng, quan hệ với công năng sử dụng của các công trình kiến trúc và sở thích của chủ nhân lại rất cần được quan tâm. 

Để trồng một loại dây leo nào đó ta cần xét đến các yếu tố sau:

- Chủng loại dây leo, màu sắc hoa, lá và đặc tính sinh trưởng của dây leo như cây chịu nắng, mát, cây ôn đới, nhiệt đới.

Môi trường để nuôi trồng cây leo như chậu, bồn hoa hay nền đất. Cây trồng chậu sẽ phát triển chậm hơn cây trồng ở nền đất vì sau một thời gian cây ăn hết chất dinh dưỡng trong chậu thì cây sẽ phát triển chậm lại, lá rụng bớt, cây còi cọc, lúc đó mức độ phủ xanh không được đáp ứng. Rồi xét đến nơi nuôi trồng có nắng hay ít nắng phù hợp với giống cây trồng đó hay không.

-Sở thích và công năng sử dụng cũng cần biết đến, cây trồng để che mát khoảng không, phủ xanh tường hay rào, trang trí khung cửa, mái hiên, công dụng bảo vệ, có hoa đẹp hay có hương thơm hoặc có trái.

-Xét đến độ bền của tuổi loài dây leo, ảnh hưởng đến mỹ thuật của ngôi nhà như thế nào cũng rất quan trọng khi ta quyết định một chủng loại dây leo để trồng.

-Cách tăng trưởng của mỗi loại dây leo cũng khác nhau nên ta cũng có cách chăm sóc và sử dụng khác nhau. Có loài cây chỉ mọc vươn dài rồi xỏa ra, có loại cây có khả năng leo cuốn, hoặc có loại có tua cuốn để leo ở mọi vị trí khi có đường dẫn (dây, cây chống,...). Hoặc có loài có rễ bám dùng để leo phủ xanh các mảng tường, gốc cây, nền đất nào đó.

Đúng là muôn hình vạn trạng của muôn sắc hoa leo. Dựa vào đặc tính sinh trưởng và công năng sử dụng, ta chọn các loại dây leo theo các nhóm sau:

I- Dạng dây leo bò xỏa:

Đây là loại cây có khả năng tăng trưởng về mọi phía, ta cần tạo hướng đi bằng cách cột dẫn đường hoặc cắt tạo dáng nhát định thành hình khối hoặc trồng để bảo vệ cho tường rào. Nhóm cây này có khá nhiều công năng sử dụng nhất vì có rất nhiều hình dáng được tạo ra bởi nhóm cây này. Các giống dây leo gồm có:

1. Hoa giấy: Bougainvilea spp, họ Nyctaginacea với hơn 30 loài khác nhau, màu sắc hoa cực kỳ đa dạng và công dụng rất nhiều, mùa hoa quanh năm nhưng rộ vào mùa khô.

2. Huỳnh anh: Alamanda Cathartica, họ Apocynaceae hoa có màu vàng rất đẹp, có hoa quanh năm, dễ trồng. Ngoài ra còn có loại Huỳnh anh lá nhỏ, cẩm anh hoa màu tím hồng.

3. Hoa hồng: Rosa spp, họ Rosaceae. Đây là loài cây có hoa đẹp, có hương thơm, ở Việt Nam vài giống leo được nhiều người nuôi trồng như Hồng tường vi, Hồng tầm xuân.

4. Xương rồng Diệp Long lá lớn: Pereskia Grandifolia, họ Cactaceae. Là loài cây được trồng để bảo vệ ngôi nhà vì cây có nhiều gai, hoa chùm màu hồng rất đẹp. ưa nơi đất khô, nắng nhiều.

II. Dây leo cuốn

Nhóm cây này rất đa dạng về chủng loại, về màu sắc hoa lá và các đặc tính sinh trưởng. Dây leo nhóm này phát triển nhanh, khả năng phủ xanh tốt.

1. Hồng anh: Mandevilla cv. Alicea Du port, họ Apocynaceae

2. Huỳnh đệ: Urichites lutea, họ Apocynaceae

3. Ngọc nữ: Clerodenrum Thomsonae, họ Verbenaceae

4. Kim đồng leo: Tristellateia australasiae, họ Malpighiaceae

5.Đậu biếc: Clitorea ternatea, họ Leguminosae

6.Bìm bìm tím : Ipomoea cairica, họ Convulvulaceae

7.Cát đằng lá lớn : Argyreia nervosa, họ Convulvulaceae

8.Cát đằng lá nhỏ : Thunbergia grandiflora, hoj Acanthaceae

9. Móng cọp vàng : Thunbergia mysorensis, họ Acanthaceae

10. Móng cọp xanh : Stronggylodon macrobotrya, họ Leguminosae

11. Tiêu nương : Solanum crispum, họ Solanaceae

12. Chim xanh : Petrea volubilis, họ Verbenaceae

13. Tóc tiên : Ipomea quamoclis, họ Convulvulaceae

14.Kim thủy tùng (cây Lá Măng): Asparagus plumosus, họ Liliaceae

15.Hồng nhạn : Hiptage sp, họ Malpighiaceae

III. Dây leo có tua quấn :

Là loại dây leo có dặc tính như dây leo quấn, phát triển khá nhanh, hoa đẹp.

1.Sao đỏ, tím : Passiflora coccinae,họ Passifloraceae

2. Tigôn : Antigonon leptopus, họ Poygonaceae

3. Lý Thái Lan (hoa Tỏi) : Mansoa aliacea, họ Bignoniaceae.

4. Giao long (Dây Chìa vôi) : Cissus quadrangulus, họ Vitaceae.

5. Lá nho 2 mầu (Chìa vôi hai mầu) : Cissus Bicolor, họ Vitaceae.

(Còn tiếp)

Trương Duy Lam - Vườn Hoa Kiểng Út Tài