Nguồn gốc tên gọi

Hiện nay hầu hết các website ở Việt Nam đều cho rằng Cây hoa Tử Linh Lan có tên khoa học là Saintpaulia Ionantha L. Nhưng theo sự tìm hiểu thì không phải như vậy. Cây Tử Linh Lan có tên ban đầu là Saintpaulia và đã được khoa học mô tả bởi JC Wendland vào năm 1893 với tên là Ionantha.

Và cũng theo những nguồn dữ liệu về các loài, thì HMT không tìm thấy loài nào (chi nào là Saintpaulia Ionantha L cả.). Mà chỉ có tên gọi cũ và tên gọi mới, giống đã phân loại cũ và các giống được phân loại mới gần đây.

Vì vậy, HMT sẽ gọi Tử Linh Lan với cả 2 cái tên mới và cũ của nó mà không gọi nó liền mạch 2 tên như một số website hiện nay.

Saintpaulia rất được ưa chuộng tại châu Âu, châu Mỹ với cái tên rất đẹp: African Violet. Saintpaulia, thường được gọi là màu tím châu Phi, là một chi của sáu loài cây thân thảo lâu năm thực vật có hoa trong họ Gesneriaceae , có nguồn gốc từ Tanzania và Đông Nam giáp Kenya nhiệt đới ở phía đông châu Phi , với nồng độ của các loài trong núi Nguru của Tanzania.Chi này là chặt chẽ nhất liên quan đến Streptocarpus , với nghiên cứu gần đây phát sinh loài cho thấy nó đã phát triển trực tiếp từ phân chi Streptocarpella. 

Phân loại khoa học

Giới: Plantae 

(Không xếp hạng): Angiosperms Thực vật hạt kín
(Không xếp hạng): Eudicots 
(Không xếp hạng): Asterids 
Bộ: Lamiales
Họ: Gesneriaceae 
Chi: Saintpaulia 

Phân Loại

Chi này được đặt tên sau khi Baron von Walter Saint Paul-Illaire (1860-1910) phát hiện ra  ở Tanganyika (nay là Tanzania ) ở châu Phi vào năm 1892 và gửi hạt giống hoa lại cho cha mình, một nhà thực vật học nghiệp dư Đức . Hai người đam mê cây trồng của người Anh, Sir John Kirk và Mục sư Taylor, trước đó đã thu thập và gửi mẫu vật đến Royal Botanic Gardens, Kew , vào năm 1884 và 1887 tương ứng, nhưng chất lượng của mẫu không đủ để cho phép mô tả khoa học vào thời gian đó. Ionantha, đã được khoa học mô tả bởi JC Wendland vào năm 1893.

Saintpaulias phát triển 6-15 cm và có thể được bất cứ nơi nào 6-30 cm. Các lá thuôn tròn thành hình bầu dục, dài 2,5-8,5 cm với một cuống 2-10 cm, lông mịn, và với kết cấu nhiều thịt. Các hoa có đường kính 2-3 cm, với một thùy tràng hoa và có 3-10 bông hoặc nhiều hơn trên một cành hoa mảnh mai. Màu hoa ở các loài hoang dã có thể là: tím, xanh nhạt, hoặc trắng.

Một số loài và phân loài đang nguy cấp , và nhiều hơn nữa đang bị đe dọa, do việc phá rừng làm đất nông nghiệp.

Bản sửa đổi của chi bởi BL Burtt đã mở rộng các chi khoảng 20 loài. Trên cơ sở các nghiên cứu gần đây cho thấy hầu hết các loài được phân biệt rất kém, cả về mặt di truyền và hình thái học, số lượng loài đã được giảm đến sáu, với phần lớn các loài trước đây giảm xuống phân loài thuộc S. Iionantha, trong một nghiên cứu thực vật gần đây (Darbyshire 2006).

Tử Linh Lan và các ứng dụng trong cuộc sống

Saintpaulias đang được trồng rộng rãi như là cây nội thất trong nhà . Cho đến gần đây, chỉ một vài trong số các loài này đã được sử dụng trong các chương trình nhân giống cho các giống lai có sẵn trên thị trường, hầu hết cây có thể làm cây nội thất trong nhà  là giống có nguồn gốc từ Saintpaulia ionantha (syn. S. kewensis). 

Giống - Loài

* Tên gọi cũ = Tên gọi mới

* Saintpaulia amaniensis = S. ionantha ssp. grotei

* Saintpaulia brevipilosa = S. ionantha ssp. velutina
* Saintpaulia confusa = S. ionantha ssp. grotei
* Saintpaulia difficilis = S. ionantha ssp. grotei
* Saintpaulia diplotricha = S. ionantha ssp. ionantha var. diplotricha
* Saintpaulia grandifolia = S. ionantha ssp. grandifolia
* Saintpaulia grotei = S. ionantha ssp. grotei
* Saintpaulia intermedia = S. ionantha ssp. pendula
* Saintpaulia magungensis = S. ionantha ssp. grotei
* Saintpaulia magungensis var. minima = S. ionantha ssp. grotei
* Saintpaulia magungensis var. occidentalis = S. ionantha ssp. occidentalis
* Saintpaulia nitida = S. ionantha ssp. nitida
* Saintpaulia orbicularis = S. ionantha ssp. orbicularis
* Saintpaulia pendula = S. ionantha ssp. pendula
* Saintpaulia pendula var. kizarae = S. ionantha ssp. pendula
* Saintpaulia rupicola = S. ionantha ssp. rupicola
* Saintpaulia tongwensis = S. ionantha ssp. ionantha var. ionantha

Cây Saintpaulia (hoa violet)

Cây Saintpaulia (còn gọi là hoa violet châu Phi) là loại cây hoa đẹp, nhiều mầu sắc rực rỡ hiện được trồng ở rất nhiều nước. Cây có thể được trồng từ hạt, hoặc giâm cành từ cuống lá hay nhân giống, với khoảng 1.000 giống khác nhau. Sau đây là quy trình trồng và chăm sóc cây Saintpaulia vi nhân giống.

Hoa nở trong nhà 

Một loài hoa với đa dạng màu sắc, có cánh đơn cánh kép rất đẹp mắt, có thể nở và sống dưới ánh sáng trắng, ánh sáng nhân tạo và rất “chịu” môi trường máy lạnh. Tại VN, loại hoa này được gọi bằng một cái tên rất dễ thương: Tử linh lan.

Theo thống kê của Hội Cây hoa cảnh Mỹ, năm 2004, tử linh lan đưa lại doanh thu 21 triệu USD/năm, xếp thứ 7 sau các loài hoa như: hồng, ly ly, đỗ quyên, cúc, trạng nguyên... Tại các nước Đức, Pháp, Ý, hoa tử linh lan có trên 1.000 loài với hơn 1.500 màu sắc khác nhau. 

Thuần hóa cây vi nhân giống

Cây con vi nhân giống được rút ra rửa sạch và trồng thuần hóa trong các lồng nuôi cây giữ ẩm trên giá thể xơ dừa, tưới phun sương liên tục để giữ ẩm cây con trong khoảng từ 2 đến 4 tuần. Cây Saintpaulia không chịu được sự tưới nước trực tiếp là nguyên nhân làm nhũn lá và gây chết cây con. Ở giai đoạn này không nên tưới, bón phân.

Chuyển cây ra chậu

Sau khi cây đã hoàn toàn thuần hóa, sống khỏe, có thể trồng ra các chậu nhỏ. Vì cây Saintpaulia có bộ rễ rất nhỏ và mảnh, nên trồng với nhiều đất thịt, cây sẽ không phát triển. Giá thể được dùng là đất sạch, mụn xơ dừa, tro trấu (1:1:1). Cây được ra trên các chậu (10x12cm) hay trồng trên các luống và được phun tưới sương ngày 2 lần, thích hợp nhất là vào buổi sáng và buổi chiều. Cây trồng trong chậu để trong nhà có thể trồng cách thủy trên các đĩa nhỏ đựng nước mà không cần phun sương. Ở giai đoạn này bắt đầu bón phân cho cây.

Cách bón phân

Phân bón dùng thích hợp nhất là phân N:P:K tỷ lệ 30:10:10 hay 20:20:20. Cây Saintpaulia cần rất ít phân bón nên chỉ pha liều lượng sử dụng bằng 1/4 liều như hướng dẫn trên nhãn các loại phân bón cho mỗi lần từ 10 đến 15 ngày.

Ánh sáng

Cây Saintpaulia thích hợp với bóng râm (trong nhà), không chịu được ánh sáng trực tiếp. Sau 3 đến 4 tháng trồng, cây bắt đầu cho nụ và trổ hoa. Trong giai đoạn ra hoa, cây cần nhiều ánh sáng hơn. Hoa càng to đẹp và nhiều khi cường độ ánh sáng cho cây (dùng đèn ánh sáng trong nhà) tối đa thêm từ 2 đến 3 giờ mỗi ngày vào buổi tối.

Nhiệt độ

Khi ra hoa, nhiệt độ càng mát càng thích hợp. Trong giai đoạn này nên tăng cường phun sương cho cây (trường hợp đặt ngoài vườn) hay đặt cây ở nơi mát (nơi nhiệt độ dưới 300C).

Nhân giống

Có thể nhân giống cây Saintpaulia từ cuống lá trên các chậu cát hay cát pha với xơ dừa (1:1) giữ ẩm. Với cách này, một cuống lá có thể cho ra từ 2 đến 3 cây con trong 4 đến 8 tuần. Cây con có thể tách ra và đem trồng như đã hướng dẫn.

Với điều kiện chăm sóc đều đặn thích hợp, cây Saintpaulia có thể ra hoa liên tục và kéo dài quanh năm.

Tử linh lan rất đẹp, hoa đơn chỉ có 1 cánh nhỏ màu tím xanh, có 5 thùy không đều nhau; hoa lẻ thì có 5 cánh bằng nhau và nhị hoa hữu thụ... Cũng như bao người đam mê cây cảnh khác, TS Lệ muốn tìm hiểu về loài hoa này. Trong một chuyến công tác tại Pháp năm 2003, TS Lệ đã mua vài cây mang về, chủ ý là dùng cho sinh viên thực tập nhân giống. Nhưng rồi, màu sắc và sức chịu đựng của hoa đã khiến cho TS Lệ nghĩ đến việc nhân giống để đưa ra thị trường. Đầu năm 2004, những cây hoa tử linh lan đầu tiên đã được trồng và trổ bông trên đất nước VN. 

Khi nói về cái tên VN rất đẹp của Saintpaulia Ionantha, TS Lệ kể: “Là người nhân giống đầu tiên loài hoa này tại VN nhưng tôi cũng lúng túng trong cách gọi. Thật may, khi hoa đi vào hội chợ, một vài người đặt tên “tử linh lan”. Thế là thay cái tên khoa học dài, khó gọi bằng một cái tên dễ gọi, dễ nhớ và rất phù hợp với loài hoa này. Theo TS Lệ, tên gọi tử linh lan xuất phát từ một bộ phim truyện Hàn Quốc được chiếu tại VN. Bộ phim này kể về một đôi trai gái yêu nhau nhưng phải chia xa và họ tặng cho nhau cây hoa này, ngụ ý hoa lâu tàn, chịu được mọi thời tiết nên tình người cũng thủy chung sắt son. 

TS Lệ cho biết ban đầu khi mang loài hoa này về, hoa chỉ thích hợp với thời tiết mát từ 20-250C; rất khó trồng ở TP.HCM, chỉ phù hợp với thời tiết ở Đà Lạt. TS Lệ đã nhân giống và cho cây thử thách ở những nhiệt độ nóng hơn... 

Với việc tạo những giống cây mới trên cơ sở những cây gốc, TS Lệ đã “thuần hóa” được những cây tử linh lan mang về từ Pháp, bắt hoa thích ứng với thời tiết nóng ẩm của VN. Đến nay, bộ sưu tập tử linh lan của TS Lệ đã có 20 loài, cây xanh quanh năm với rất nhiều màu hoa mới: trắng, tím, xanh, cam... 

Một đặc trưng mà khó có loài hoa nào có được như tử linh lan là có khả năng ra hoa dưới ánh đèn nhân tạo suốt năm, sống được trong không khí phòng ở, phòng làm việc và rất “chịu” máy lạnh. Năm 2005, TS Lệ đã vi nhân giống khoảng 20.000 cây con. Theo đó, phương pháp tiến hành vi nhân giống của TS Lệ là: cấy lá, cuống, tạo chồi, tái sinh cây ra rễ, sau đó cho ra vườn ươm. Hiện nay, tại một số phòng ở, phòng làm việc của TP.HCM đã có sự hiện diện của loại hoa này. 

Nguồn : Blog Hoamaitrang