Cá chép đã có ở Trung Quốc từ hơn 2 triệu năm trước và trong thế kỷ 4, người Trung Quốc đã biết lai tạo chúng để ngày nay giống cá 3 đuôi của mà họ tạo ra đã nổi tiếng khắp thế giới.

Còn cá chép đến với người Nhật Bản thông qua Hàn Quốc và cá chép Koi bắt đầu lai tạo từ 200 năm trước bắt đầu từ đảo Niigata. 

Theo truyền thuyết, vào đầu thế kỷ 18, một người nông dân tại ngôi làng ở miền núi thuộc tỉnh Niigata đã tìm thấy những con cá chép có màu rất tươi sáng lạ kỳ.

Để giúp chúng không bị làm mồi cho những con vật khác, ông đã đem chúng về thả vào hồ nước nhỏ dưới mái hiên nhà nuôi và chúng đã sinh ra những đứa con có sự thay đổi về màu sắc rất bắt mắt.

Và do đó, Niigata được gọi là "đất tổ của cá Koi" và tại đây người ta còn dựng lên cả tượng đài cá chép. Từ tháng 10 tới tháng 12 hàng năm, những người đam mê cá Koi từ khắp nơi trên thế giới thường đổ về đây để kỷ niệm ngày giỗ tổ cá Koi.

Cá chép Nhật được lai tạo có tên gọi là Nishikigoi - nghĩa là cá chép nhiều màu sắc. Mãi tới đầu thế kỷ 19 mới có tên gọi là Koi - nghĩa là cá chép, đồng âm khác nghĩa với từ tình yêu.

Đến đầu thế kỷ 20, năm 1914, để tôn vinh Hoàng tử Hirohito, Nhật Bản cho triển lãm giống cá chép Koi đầu tiên của mình tại Tokyo và đảo Niigata chính thức được mang tên Niigata Koi.

Thời kỳ đó, cá chép Koi có 2 màu sắc chủ đạo là "đỏ và trắng" và bắt đầu được tôn vinh, mua bán rộng rãi.

Thực tế, người Nhật cũng lai tạo ra rất nhiều giống cá Koi đẹp về màu sắc và đắt giá. Bởi vậy, khi nhắc tới loài cá chép được lai tạo có nhiều màu sắc đẹp, người ta liên tưởng ngay tới cá chép Koi và còn gọi chúng là cá chép Nhật. 

Cá Koi có thể sống tới cả trăm năm tuổi, khi nuôi bình thường trong ao hồ nhân tạo thì có thể sống được khoảng 25 tới 35 năm. Cá trưởng thành có chiều dài khoảng 60-90 cm và có thể lớn thêm từ 5-10 cm mỗi năm.

Cá Koi sống khá hiền lành nên có thể được nuôi chung với nhiều loài cá khác. Nhưng để tránh lây nhiễm bệnh thì người ta thường nuôi chúng thuần nhất trong hồ. Cá Koi được chia ra làm 2 loại: Koi chuẩn và Koi bướm.

Koi chuẩn: Hình dáng giống như cá nguyên thủy, nhưng được pha trộn nhiều màu sắc rất đẹp (khi được nhìn từ trên xuống, dọc theo sống lưng), do đó cá Koi chỉ thật sự đẹp khi được nuôi ở ao.

Koi bướm: Khác với cá nguyên thủy là vi, vây và đuôi dài, khi bơi nhìn uyển chuyển rất đẹp, nên có thể nuôi được ở cả ao và hồ kiếng. Koi bướm còn có những tên gọi khác như “cá chép vây dài” hoặc “cá chép Rồng”.

Để tạo ra những con cá chép Koi thuần chủng phải tra qua rất nhiều công đoạn khó khăn, phải tuân theo các tiêu chuẩn vô cùng nghiêm ngặt được mô tả là "hơn một trăm trở ngại". Nhưng giá của chúng thì vô cùng đắt. 

Một con cá chép Koi thuần chủng nhỏ có giá tới hàng ngàn Yên, nhưng sau 5 năm nuôi nấng có thể bán với giá lên tới 100 triệu Yên. Bởi vậy, người Nhật có câu nói nổi tiếng rằng: đừng đánh giá thấp một con cá nhỏ bởi trong tương lai nó có thể quý hơn cả một viên ngọc. 

Người Nhật coi cá chép Koi là biểu tượng của may mắn, có vẻ đẹp nam tính. Người Nhật hàng năm đều tổ chức lễ hội cá chép và thường mua về nhà trang trí hay làm quà tặng mọi người.

Viên ngọc màu vàng trong hồ nước.

Trắng, trên đỉnh đầu có một vòng tròn Đỏ được gọi là Tancho

Trắng, trên đỉnh đầu có một vòng tròn Đỏ được gọi là Tancho

Vàng pha Đen có tên là Ki Utsuri 

Bạch kim hoặc Vàng kim  được gọi là Kinginrin 

Con cá có màu nền trắng pha màu đỏ gọi là KOHAKU. 

Cá có màu xám bạc hai bên mang có màu đỏ pha trắng gọi là Asagi 

 Trắng pha Đen được gọi là Utsurimono Đen pha Trắng được gọi là Shiro Bekko

Đen pha Trắng được gọi là Shiro Bekko

Xám bạc  được gọi là Asagi

Cá màu nền trắng pha màu đỏ và thêm một chút màu đen gọi Showa

Đèn lồng cá chép trong ngày hội cá chép tại Nhật Bản.

Nguyễn Hường (Tổng hợp)